Αρχαία Νικόπολις

ΑΡΧΑΙΑ ΝΙΚΟΠΟΛΙΣ

Ξεκινώντας από τη Πάτρα προς τη Πρέβεζα, έχουμε τη δυνατότητα να επισκεφτούμε τη Νικόπολη. Η απόσταση από τη Πάργα στη Νικόπολη είναι 65 χιλιόμετρα. Πριν από τη Πρέβεζα υπάρχει δρόμος σε γωνία παράλληλη προς τη θάλασσα και κάνετε αριστερά προς τη Νικόπολη. Αν έρχεστε από την Ηγουμενίτσα, η Νικόπολη είναι από τη Πρέβεζα 6 χλμ. Η Νικόπολη βρίσκεται επί του στενού λαιμού της ηπειρωτικής χερσονήσου η οποία χωρίζει τον Αμβρακικό κόλπο από το Ιόνιο πέλαγος, ακριβώς απέναντι από το Άκτιο, περίπου 6 χλμ βόρεια της Πρέβεζας. Τώρα τα ερείπια της Νικοπόλεως ονομάζονται Παλαιοπρέβεζα (ονομασία που χρονολογείται από το 14^ο αι.) .

Η επίκαιρη αυτή γεωγραφική της θέση, την καθιστούσε σύνδεσμο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, αλλά και αξιόλογο συγκοινωνιακό κόμβο της Δυτικής Ελλάδας. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της πόλης τα λιμάνια της -όπως αναφέρονται από αρχαίους ιστορικούς- τα οποία συνέβαλαν στην ανάπτυξή της.

Η ίδρυση της Νικόπολης είναι συνέπεια της ναυμαχίας του Ακτίου η οποία έγινε στις 2 Σεπτεμβρίου του 31 π.Χ. Πρωταγωνιστής ήταν ο ρωμαίος αυτοκράτορας Οκταβιανός, ο επονομαζόμενος και Αύγουστος, ο οποίος ναυμάχησε με το στόλο του Μάρκου Αντωνίου όταν ο τελευταίος είχε συμμαχήσει με την αυτοκράτειρα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα.

Οι συνθήκες ίδρυσης της Νικόπολης σχετίζονται με διάφορες αφηγήσεις και ανέκδοτα. Ο στόλος του Οκταβιανού από τη Δύση ξεκίνησε από ορμητήριο των βορειότερων ηπειρωτικών παραλίων, ενώ οι ενωμένοι στόλοι του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας είχαν ορμητήριο το Άκτιο. Πριν από τη σύγκρουση, ο Οκταβιανός στρατοπέδευσε σε ένα ύψωμα που ονομάζεται Μιχαλίτσι. Από εκεί μπορούσε να εποπτεύσει τόσο το Ιόνιο και τον Αμβρακικό. Οχύρωσε το στρατόπεδό του και το συνέδεσε με τον έξω λιμένα μέσω μακρών τειχών. Λέγεται ότι, καθώς ένας χωρικός περνούσε από το στρατόπεδό του με το γάιδαρό του, ρωτήθηκε από τον Οκταβιανό πώς ονομαζόταν και εκείνος του απάντησε ότι ο ίδιος λεγόταν Ευτύχιος και ο γάιδαρός του Νίκων. Περιχαρής ο Ρωμαίος ερμήνευσε τη  σύμπτωση ως καλό οιωνό για την αναμενόμενη σύγκρουση. Μετά τη νίκη του, ίδρυσε στη θέση του στρατοπέδου υπαίθριο ιερό του προστάτη Απόλλωνα (ή του Ποσειδώνα και του Άρη, σύμφωνα με τον Σουητώνιο) και ανέθεσε εκεί τα έμβολα των πλοίων του νικημένου αντιπάλου, καθώς και ένα σύμπλεγμα του Ευτυχίου με τον Νίκωνα.   

Σε ανάμνηση της ναυμαχίας αυτής και της νίκης του Οκταβιανού, η οποία νίκη τον κατέστησε μόνο κύριο του ρωμαϊκού κράτους, ο Οκταβιανός ίδρυσε πόλη εκεί που είχε στήσει το στρατόπεδό του, δίνοντας το όνομα νίκης πόλη. Στη πόλη αυτή θα έμεναν όχι μόνο Ρωμαίοι άποικοι, αλλά κυρίως κάτοικοι από τις πολλές γύρω πόλεις οι οποίες είχαν ερημώσει από τις καταστροφές των Ρωμαίων κατακτητών. Όλοι αυτοί όπως ήταν φυσικό μετέφεραν τις δικές τους συνήθειες, ήθη και έθιμα αλλά και λατρείες.

Ο Οκταβιανός έδωσε ιδιαίτερη ισχύ και λαμπρότητα στη νεοϊδρυθείσα πόλη. Της παραχώρησε μεγάλα προνόμια και τη διακόσμησε με μεγαλόπρεπα κτίρια, αξιόλογα έργα τέχνης και αγάλματα, τα οποία τα μετέφερε από γειτονικές πόλεις. Όπως αναφέρει ο περιηγητής Παυσανίας, στη ¨Δελφική Αμφικτιονία¨, η Νικόπολη έστελνε έξι αντιπροσώπους (ιερομνήμονες). Όπως συνεπάγεται από τα παραπάνω, το ¨κτίσμα¨ του Οκταβιανού προσέλαβε από την αρχή καθαρά χαρακτήρα ελληνικό. Ξεπέρασε δε στην ανάπτυξη τις παλαιές πόλεις της Ελλάδας και έδωσε νέα πνοή σε όλη την –κυριολεκτικά- ερημωμένη περιοχή. Από τα χρόνια του Αιμίλιου Παύλου, τότε που οι πόλεις της Ηπείρου είχαν υποστεί φοβερές καταστροφές, όπου 70 πόλεις είχαν καταστραφεί και 15000 μάχιμοι Ηπειρώτες είχαν αιχμαλωτιστεί, και η Ήπειρος και η Αιτωλοακαρνανία παρήκμαζαν συνέχεια. Ο Στράβων χαρακτηριστικά αναφέρει : ¨και εν ερειπίοις λείπεται εκλέλοιπε δε πως και το μαντείο το έν Δωδώνη¨.    

Η νεοϊδρυθείσα πόλη της οποίας ο ελληνικός χαρακτήρας από τη ποιότητα της νομισματοκοπίας της, έγινε η πρωτεύουσα της Ακαρνανίας και της νότιας Ηπείρου στα τρία πρώτα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι κάτοικοί της ήταν περήφανοι γιατί ήταν ελεύθεροι και αυτόνομοι σε μια εποχή στην οποία οι άλλες πόλεις στερούνταν ελευθερίας και αυτονομίας. Γι’ αυτό λανθασμένα αναφέρουν ο Τάκιτος και ο Πλίνιος ότι ήταν ρωμαϊκή αποικία. Η πόλη είχε φτάσει σε έκταση τα 900 εκτάρια και ο πληθυσμός της τους 100000 κατοίκους.

Στη συνέχεια ο Οκταβιανός, σύμφωνα με την επιθυμία του να τιμήσει τον Άκτιο Απόλλωνα για τη βοήθεια που του προσέφερε και ταυτόχρονα για να διαιωνίσει την ανάμνηση της περίφημης ναυμαχίας, αποφάσισε την ανασύσταση των Ακτίων (παλιοί τοπικοί αγώνες των Ακαρνάνων).

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΙΔΡΥΣΗΣ

Όσον αφορά την ακριβή χρονολογία ίδρυσης, τόσο της Νικόπολης όσο και των Νέων Ακτίων, οι γνώμες των μεταγενέστερων χρονογράφων διχάζονται, ενώ παλιότεροι από αυτούς συγγραφείς όπως ο Στράβων, ο Σουητώνιος και Δίων ο Κάσσιος αναφέρουν μεν με λεπτομέρειες για την ίδρυση της πόλης και της τέλεσης των Ακτίων, αλλά δεν προσδιορίζουν με ακρίβεια το έτος. Ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας της Νικόπολης απορρέει από τη γεωγραφική της θέση, η οποία την τοποθετεί σαν ένα απαραίτητο και πολύτιμο σταθμό μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Παράλληλα όμως αυτό οφείλεται και στην αρχική διαμόρφωση της πόλης από τον ιδρυτή της.

Η Νικόπολη στα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια, ήταν μια μεγαλούπολη από τις πιο λαμπρές και περίφημες σε όλα τα περίγυρα βασίλεια. Έζησε περίπου χίλια χρόνια. Με ανάκτορα, λογής ναούς, θέατρα και ωδεία, στάδια, λουτρά, γυμνάσια, υδραγωγεία, αγάλματα, ασύγκριτες συρο-αιγυπτιακές ψηφιδωτές τέχνες και άλλες πολιτιστικές εστίες.

Στο χιλιόχρονο βίο της, διέγραψε ακμές και παρακμές, μεγαλεία και καταπτώσεις. Στον παρακάτω συνοπτικό πίνακα παραθέτουμε τα κυριότερα πρόσωπα και γεγονότα που διεύθυναν τις τύχες της Νικόπολης και έδρασαν κατά τον άλφα ή βήτα τρόπο, πάνω σε αυτό το χώρο.

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΝΙΚΟΠΟΛΗ

Με  τις ανασκαφές και γενικότερα με τον αρχαιολογικό χώρο στη Νικόπολη, ασχολήθηκαν κατά καιρούς μετά το 1913 οι παρακάτω ειδήμονες, όπως, ο Αλέξανδρος Φιλαδελφέας, ο Παναγιώτης Φουρίκης, ο Χρήστος Κοντός, ο Γεώργιος Σωτηρίου, ο Αναστάσιος Ορλάνδος, ο Ε. Μπιτζελέκης και ο Σωτήριος Δάκαρης τον  οποίο έχουμε αναφέρει στο ¨Νεκρομαντείο του Αχέροντα¨. Οι παραπάνω καθηγητές αποκάλυψαν πολλά εξέχοντα ευρήματα, επιγραφές,  νομίσματα κ.ά. Διαμόρφωσαν με τη λεπτομερή τους αρχαιολογική σκαπάνη, χώρους και μνημεία, όπως :

Το ρωμαϊκό θέατρο (στο χωριό Σμυρτούλα)

Το μικρό θέατρο (Ιουστινιάνειο τείχος)

Το Στάδιο (πλάι στο θέατρο)

Το Ιερό του Απόλλωνα (Ψήλωμα Σμυρτούλα)

Το ρωμαϊκό τείχος

Το ρωμαϊκό Υδραγωγείο

Το Επισκοπικό Μέγαρο

Το  Βυζαντινό ναό Δουμετίου Α΄

Το Βυζαντινό ναό Αλκίσονος Β΄

Το Μικρό Μουσείο

Λάρνακες, νάρθηκες

και νεκροταφεία στο ¨Μάζωμα¨και το Μύτικα.

Ναοί Απόλλωνα- Άρη –Ποσειδώνα

Στη κορυφή Μικαλίτσι, στο χωριό Σμυρτούλα (μεταξύ της διασταύρωσης Άρτας – Πρέβεζας) υπάρχει ο χώρος όπου ο Οκταβιανός είχε κατασκηνώσει. Μετά τη νίκη του έχτισε έχτισε το ναό του Απόλλωνα για να τον ευχαριστήσει για αυτή του τη νίκη και ακόμα ένα ναό αφιερωμένο στον Ποσειδώνα όπου τον διακόσμησε με έμβολα τριήρεων, όπως έχουμε ήδη προαναφέρει.

Αμφιθέατρο

Κάτω τώρα από τη κορυφή Μικαλίτσι, υπάρχει το μεγαλοπρεπές Αμφιθέατρο, πράγματι εντυπωσιακό για τη θέση όπου βρίσκεται. Είναι δυνατόν στο κέντρο του Αμφιθεάτρου να δείτε τη τρύπα όπου υπήρχε η κολόνα που συγκρατούσε τη τέντα για τον ίσκιο στο χώρο.

Το Στάδιο

Το Στάδιο όπου γίνονταν κάθε πέντε χρόνια αγώνες, βρίσκεται βορειοδυτικά από το Αμφιθέατρο. Αυτό το Στάδιο, σε αντιπαράθεση με τα ελληνικά, έχει κλειστό κυκλικό σχήμα, ενώ στα ελληνικά υπάρχει άνοιγμα στη μία πλευρά. Οι αγώνες του Ακτίου ήταν για την ¨ευχαρίστηση¨ του Απόλλωνα.

Τα ρωμαϊκά λουτρά

Αυτά βρίσκονται νοτιοδυτικά του Σταδίου και ακόμα πιο νότια βρίσκεται το τείχος του Ιουστινιανού που χτίστηκε τον 6^ο αι. Ο δρόμος για τη Πρέβεζα περνάει και χωρίζει την αρχαιολογική περιοχή σε δύο μέρη.

Η Εκκλησία του 4^ου μ.Χ. αι.

Στην ανατολική πλευρά μπορεί κανείς να δει τη χριστιανική βασιλική του 4^ου αι. μ.Χ. Είναι μεγάλη εκκλησία με πέντε χώρους αντί τριών που είναι το σύνηθες. Ο επίσκοπος Alkison έδωσε το όνομά του στην εκκλησία. Έζησε το 516 μ.Χ.

Στην εκκλησία μπορεί κάποιος να δει ένα ¨ρέλιεφ¨ από την εκκλησιαστική περίοδο που βρίσκεται στο ¨βήμα του ιερέα¨.

Το Ιουστινιάνειο τείχος

Στα δυτικά βλέπει κανείς το Ιουστινιάνειο τείχος, μεγαλοπρεπές και επιβλητικό, ως προς το ύψος και το πάχος του.

Το Ωδείο

Από τη δυτική πύλη του Ιουστινιάνειου τείχους βλέπει κανείς στα αριστερά το Ωδείο, το οποίο είναι επιμέρους αναστηλωμένο. Το καλοκαίρι, στο όμορφο αυτό κτίσμα, παρουσιάζονται εκεί διάφορες θεατρικές παραστάσεις και μουσικές εκδηλώσεις.

Το Υδραγωγείο

Προχωρώντας από το Ωδείο προς τα βόρεια συναντά ο επισκέπτης το ρωμαϊκό υδραγωγείο. Διακρίνεται για την εντυπωσιακή τοιχοδομία του.

Βασιλική του 540 μ.Χ.

Πάνω στο δρόμο για τη Πρέβεζα και μέσα στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει το μουσείο της Νικόπολης. Μέσα σε αυτό το χώρο υπάρχουν τα υπόλοιπα της βασιλικής του 540 μ.Χ. όπου πήρε το όνομά της από το μοναχό Δομέτιο. Το μωσαϊκό είναι καταπληκτικό και έχει σχέδια του Παραδείσου.

Μουσείο

Μέσα στο χώρο του μουσείου εκτίθενται διάφορα αγάλματα και τάφοι της εποχής εκείνης.

ΠΗΓΕΣ:

1.              ¨ΤΑ  ΑΡΧΑΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ¨ - PETER KUMENHOVEN (Εκδόσεις ΗΛΙΑΝΘΟΣ).

2.              ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (Ελλάδα-Ρώμη ) του Γιάννη Λάμψα από τις εκδόσεις ΔΟΜΗ

3.              ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ

4.              ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (φωτογραφίες)