ΑΡΧΑΙΟΝ ΘΟΡΙΚΟN

              

           Αρχαίος δήμος της Αττικής στη Λαυρεωτική. Περιελάμβανε  την πεδιάδα του Θορικού, τον λόφο Βελατούρι και τη χερσόνησο Αγίου Νικολάου με τα δύο λιμάνια, το Φραγκολίμανο (Βρυσάκι) στα βόρεια  και το Πόρτο Μανδρί στα νότια. Τα λιμάνια του Θορικού χρησιμοποιούνταν τα προϊστορικά χρόνια ενώ στη κλασσική εποχή αποτελούσαν τα κυριότερα λιμάνια στο ανατολικό τμήμα της Αττικής.

           Πριν από το συνοικισμό του Θησέα, ο Θορικός ανήκε στην Αττική Δωδεκάπολη και είχε βασιλιά τον Κέφαλο. Επί Κλεισθένη  έγινε δήμος της Ακαμαντίδας Φυλής.

Λόγω των πλούσιων μεταλλείων της περιοχής και της θέσης του, ο Θορικός απέκτησε μεγάλη εμπορική σημασία για την εκμετάλλευση, την επεξεργασία και το εμπόριο των μετάλλων. Το 412 π.Χ. οι Αθηναίοι οχύρωσαν τη σημερινή χερσόνησο το Αγ. Νικολάου για να προστατεύσουν την περιοχή των μεταλλείων.

           Ο περίβολος είχε σχήμα ακανόνιστου τετραγώνου, συνολικού μήκους 600μ.,πύλες και πύργους στις τέσσερις πλευρές. Το φρούριο εγκαταλείφθηκε στην ελληνιστική εποχή, αφού μεταφέρθηκαν στην ακτή τα μεταλλουργεία που προστάτευε. Μετά την εξάντληση των μεταλλείων του Λαυρίου και την καταστροφή του Θορικού από τον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα (για κάποιους άλλους αυτοκράτορας), η περιοχή εγκαταλείφθηκε.

           Ο Στράβων τώρα, αναφερόμενος στον ιστορικό Φιλόχορο και το έργο του «Ατθίς» (ή Ατθίδες ή Ιστορίαι) λέει ότι ο Θορικός ιδρύθηκε από τον μυθικό βασιλιά της Αθήνας Κέκροπα και αργότερα ο Θησέας την ένωσε με την πόλη της Αρχ. Αθήνας. Στη συνέχεια έγινε ένας από τους δώδεκα δήμους της Αττικής..

                                  

                                                                   ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

           Ο Θορικός σύμφωνα με την Βελγική Αρχαιολογική αποστολή  το 1973- 1976, ήταν ένα από τα αρχαιότερα ναυτικά φρούρια της Αττικής. Φέρεται να κατοικείται από την 4^η π.Χ χιλιετία.

           Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν πως η εξόρυξη μολύβδου στην περιοχή ξεκίνησε την 3^η χιλιετία  π.Χ. ενώ του αργύρου  το 1500 π.Χ. Στην περιοχή έχουν ανακαλυφθεί  ίχνη μυκηναϊκής εγκατάστασης στα οποία περιλαμβάνονται πέντε μυκηναϊκοί τάφοι (θολωτοί) που ανήκουν την περίοδο 1600-1100 π.Χ.. Η εγκατάσταση πιθανόν συνδεόταν με την εκμετάλλευση των μεταλλείων της περιοχής . Άλλωστε ολόκληρος ο λόφος Βελατούρι είναι διάτρητος από μεταλλευτικές στοές, αποδείξεις μιας έντονης και διαχρονικής μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας.          Φαίνεται ότι η μεταλλουργία μολύβδου και αργύρου είχε αρχίσει στο Θορικό πολύ πριν τον 9^ο π.Χ.αι. Σοβαρές ενδείξεις γι’αυτό δίνουν τα ευρήματα τόσο σε μυκηναϊκή κατοικία στην κορυφή του λόφου Βελατούρι (1350-1300 π.Χ.) όσο και στο Λεοντάρι Μακρονήσου.(2500-2200 π.Χ.) όπου ανευρέθη λιθάργυρος (μεταλλουργικό προϊόν) που προϋπέθεται την μεταλλουργική φάση της κυπέλλωσης του αργυρούχου μολύβδου. Ο Θορικός σύμφωνα με τον επικεφαλής των βελγικών ανασκαφών, αποτελούσε  μια από τις αρχαιότερες βιομηχανικές ζώνες της Ευρώπης. Το ίδιο υποστηρίζει και ο μελετητής του Λαυρίου Δρ. κ.Πέτρος Τζεφέρης , ότι λειτούργησε από το τέλος της νεολιθικής εποχής μέχρι την κλασσική εποχή και μετέπειτα μέχρι  τα πρώιμα ρωμαϊκά χρόνια.                                

                                  

.        Στην ανατολική πλευρά του λόφου βρίσκεται ο μεγαλύτερος μυκηναϊκός θολωτός τάφος και κοντά στην κορυφή του λόφου βρίσκονται τα ερείπια άλλω τάφων.

 Στο λόφο Βελατούρι  βρέθηκαν οικοδομές και τάφοι  των μεσοελλαδικών, των μυκηναϊκών και γεωμετρικών χρόνων.  Στη νότια πλευρά του λόφου αποκαλύφθηκε οικισμός, όπου βρίσκονταν εργαστήρια επεξεργασίας μετάλλων, στα οποία διατηρείται θαυμάσια το σύστημα καθαρισμού του μεταλλεύματος. Το σημαντικότερο αξιοθέατο του αρχαιολογικού χώρου του Θορικού είναι το αρχ. θέατρο το οποίο πιστεύουν πως είναι το αρχαιότερο σωζόμενο θέατρο στην Ελλάδα, αξιόλογο, από την κλασσική περίοδο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχήμα του (ημιελλειψοειδές) και η ακανόνιστα, ορθογώνια ορχήστρα του. Το θέατρο κατασκευάστηκε στη φυσική αμφιθεατρική πλευρά στη νότια πλευρά του λόφου Βελατούρι. Στα μέσα του 5^ου αι. π.Χ. η ορχήστρα επεκτάθηκε και στα μέσα του 4^ου αι. π.Χ. κατασκευάστηκε άνω διάζωμα με ένα μνημειώδη  αναλληματικό τοίχο (=τοίχος που συγκρατεί τα χώματα από κατολισθήσεις). Δίπλα στο δυτικό διάζωμα υπήρχε ένα σπίτι με πεντάκλινο ανδρώνα (δωμάτιο συμποσίων ) και αυλή. Το χωρίζει από το θέατρο ένα στενό μονοπάτι  που ανηφορίζει στην πλαγιά.

            Εντύπωση δημιουργεί το γεγονός, ότι ακριβώς νότια της ορχήστρας του θεάτρου και σύγχρονα με αυτό δημιουργήθηκε ένα νεκροταφείο  που ήταν σε χρήση από τον 6^ο αι.π.Χ. έως τα μέσα του 4^ου αι.π.Χ. Στη δυτική πλευρά του λόφου οι περισσότεροι τάφοι χρονολογούνται στη γεωμετρική (1100-700 π.Χ.) και αρχαϊκή (700-480π.Χ.) περίοδο., ενώ λιγότερες είναι οι ταφές των μέσων του 5^ου και 4^ου αι.π.Χ. Στη νότια  πλαγιά οι τάφοι χρονολογούνται στον 7^ο, 6^ο και 4^ο αι.π.Χ. ανήκουν σε νεαρά άτομα και παιδιά. Βόρεια του θεάτρου βρέθηκαν τάφοι του 8^ου και 7^ου αι.π.Χ.

Σπίτια, εργαστήρια και στοές γύρω από το θέατρο αποτελούν ένα οικισμό και δείχνουν την πυκνότητα της κατοίκησης και την ποικιλία των δραστηριοτήτων των αρχαίων κατοίκων του Θορικού.

            Στη γειτονική χερσόνησο του Αγ. Νικολάου με τους μικρούς όρμους  Πόρτο Μανδρί και Φραγκολίμανο ήταν το λιμάνι του αρχ. Θορικού που οχυρώθηκε στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Μέσα στο φρούριο σώζεται ένας μικρός οικισμός των κλασσικών χρόνων, ενώ τοίχοι είναι ορατοί μέσα στη θάλασσα, νότια της εκκλησίας του Αγ.Νικολάου.

            Στη δυτική είσοδό του υπάρχουν τα θεμέλια μικρού ναού του Διονύσου. Νοτιοδυτικά του θεάτρου ανακαλύφθηκε δωρικός ναός των κλασσικών αφιερωμένος στη Δήμητρα και την Κόρη. Ο ναός που  ήταν μεγάλος μαρμάρινος δωρικός σε σχήμα διπλής στοάς, του 5^ου αι. π.Χ., περίπτερος (7 Χ 14 κίονες)  καταστράφηκε από τον Σύλλα, πιθανότατα το 86 π.Χ. Από τα μέλη του χτίστηκε τον 1^ο αι π.Χ. ο νοτιανατολικός ναός της Αγοράς της Αρχ. Αθήνας.

                 

                    

                                                     ΔΗΜΟΙ ΤΗΣ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗΣ

           Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Ανδρέα Καπετάνιο, ο οποίος αν αναφέρεται στο χώρο  και τους ανθρώπους με βάση την αρχαία τοπογραφία των οικισμών και των δήμων της Λαυρεωτικής: «Οι αρχαίοι δήμοι της Λαυρεωτικής , συναρπατίζονται  από από την Ανάφλυστο , τους Φρεαρρίους, τη Βήσα, την Αμφιτροπή, το Θράσυμο,τη Μαρώνεια, τον Θορικό, το Σούνιο (με τη Νάπη και την Σκοπιά) και την Ατήνη. Κάποια από τα ονόματα αυτά φαίνεται να είναι τοπωνύμια που προσδιορίζουν θέσεις μεταλλείων  εντός των ορίων των δήμων , όπως η Σκοπιά και η Νάπη εντός του Δήμου Σουνίου. Κάποια άλλα πιθανώς να αντιστοιχούν  σε ¨δορυφορικούς¨  οικισμούς , που συναρπατίζουν έναν δήμο, που έχει προστεθεί για τους Φρεαρρίους  ως οικιστικό πυρήνα  εντός της Αναφλύστου».

                                 Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΒΟΥΛΗ

          Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώθηκε και από διάφορες επιγραφές ως μέλος της Ακαμαντίδας φυλής , συμμετείχε  με 5 ή 6 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την περίοδο (508-307/306 π.Χ.). Κατά την δεύτερη περίοδο (307/306π.Χ.- 224/223 π.Χ) και την τρίτη περίοδο (224/223-201/200π.Χ.), ο δήμος αντιπροσωπευόταν με 6 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη περίοδο (201/200π.Χ.-126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127-3^ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός των βουλευτών – αντιπροσώπων του δήμου.     

                                         ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΟΡΙΚΟΥ

            Ο δημότης του αρχ. Θορικού ονομάζεται Θορίκιος ή Θορικεύς. Σύμφωνα με την παράδοση  η πόλη του Θορικού ιδρύθηκε όπως προαναφέραμε από τον Κέκροπα και ήταν ένας από τους 12  δήμους της Αττικής που  συνένωσε ο  Θησέας σε ένα κράτος. Η  πόλη  συνέχισε να κατοικείται και τα μετέπειτα χρόνια. Κάλυπτε κυρίως τον λόφο και τη  μικρή χερσόνησο που βρίσκεται μεταξύ του όρμου του Θορικού και του Φραγκολίμανου . Οι σημαντικότερες οικογένειες των Αθηναίων Ιωνιδών Κεφαλιδών είχε τις ρίζες της σε αυτόν τον δήμο. Στην περιοχή του υπήρχαν εγκατεστημένα  πολλά εργαστήρια για την επεξεργασία των μετάλλων , τα οποία έφερναν από τα μεταλλεία του Λαυρίου, ένα εκ των οποίων βρισκόταν ακριβώς μέσα στον δήμο. Η τέχνη της μεταλλουργίας ασκήθηκε σε αυτή τη θέση σχεδόν από τη Μυκηναϊκή περίοδο. Η πόλη αργότερα παρήκμασε μετά από εξάντληση των μεταλλείων  και εγκαταλείφθηκε μετά την επιδρομή του Σύλλα το 86μ.Χ. Κατοικήθηκε πάλι τα επόμενα  χρόνια και ερήμωσε οριστικά  τον 6^ο μ.Χ. αι. μετά τις  επιδρομές των Σλάβων στον ελλαδικό χώρο.

                                                 ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

           Σύμφωνα με την παράδοση ήταν η πρώτη περιοχή της Αττικής στην οποία βρέθηκε η θεά Δήμητρα στο ταξίδι της προς την Ελευσίνα. Ο Θορικός ήταν η έδρα –κατοικία του επώνυμου ήρωα του δήμου της Κεφαλής, του Κέφαλου, ο οποίος σύμφωνα με την μυθολογία ήταν μάλιστα και βασιλιάς της πόλης του Θορικού, ο οποίος μεταφέρθηκε από την Ηώ για να ζήσει μαζί με τους θεούς.
 

                                      ΟΧΥΡΟ ΚΑΙ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΟΥ ΘΟΡΙΚΟΥ

            Η πόλη του Θορικού οχυρώθηκε το 409 π.Χ. κατά την διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου από τους Αθηναίους για να προστατευθούν τα μεταλλεία. Οι οχυρώσεις του Θορικού περιείχαν τη μικρή πεδιάδα που κατέληγε στο λιμάνι της πόλης που τώρα ονομάζεται  Πόρτο Μανδρί ή Μανδρί. Τα ερείπια των τειχών με εξακόσια μέτρα τουλάχιστον , με έξι πύργους και επτά πύλες όπως έχουμε προαναφέρει, εξακολουθούν να υπάρχουν κατά μήκος της κορυφογραμμής των λόφων στα βόρεια, τα νότια και τα δυτικά της πεδιάδας. Η ακρόπολή βρισκόταν σε ύψωμα πάνω από το ποτάμι Φρασγκό Λιμιώνα.      

ΠΗΓΕΣ :

1.Εγκυκλοπαίδεια  ΔΟΜΗ

2.ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

3.Φωτογραφικό υλικό Google