ΚΑΒΕΙΡΟΙ και ΚΑΒΕΙΡΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ

ΚΑΒΕΙΡΟΙ και ΚΑΒΕΙΡΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ

Ιερό στη Σαμοθράκη

ΓΕΝΙΚΑ

Πανάρχαιες θεότητες που λατρεύονταν στην Ελλάδα από την εποχή των Πελασγών. Η προέλευσή τους και  η ετυμολογία της ονομασίας τους παραμένει αβέβαιη. Μάλλον πρόκειται για θεότητες ανατολικής προέλευσης, των οποίων η ονομασία προέρχεται, ίσως, από το σημιτικό Kabirim(=ισχυροί, μεγάλοι) κατά τον Γκρόουτ, ενώ κατά τους Βίκερ και Μάρεϋ ότι έχει ελληνική προέλευση και προέρχεται από το ρήμα καίω.

Οι Κάβειροι ήταν χθόνιοι δαίμονες που σχετίζονταν με τη φωτιά, τη κατεργασία των μετάλλων και την ευφορία της γης, ενώ προστάτευαν και τους ναυτιλομένους. Συγκεκριμένα, στην Ίμβρο και στη Θάσο ως προστάτες του τρυγητή και των τεχνών, όπως ο πατέρας τους Ήφαιστος. Στη Σαμοθράκη, κοιτίδα της λατρείας τους, τους θεωρούσαν προστάτες της ναυτιλίας.

Συχνά  ταυτίζονταν με τους Κορύβαντες, τους Διόσκουρους και άλλες θεότητες του ελληνικού πανθέου(Δήμητρα, Περσεφόνη, Άδη, Ερμή, Δία, Ήρα). Σύμφωνα με τη πιο διαδεδομένη παράδοση, πατέρας τους ήταν ο Ήφαιστος και μητέρα τους η κόρη του Πρωτέα, Καβειρώ.

Πρώτος που αναφέρει τους Καβείρους είναι ο Πίνδαρος. Οι πιστοί τους, τους χαρακτήριζαν θεούς μεγάλους, και τους λάτρευαν με μυστήρια και νυχτερινές τελετές, που οι λεπτομέρειές τους παραμένουν άγνωστες. Κατά τον Αθηνίωνα, οι Κάβειροι ήταν δύο, ο Ιασίων και ο Δάρδανος, γιοι του Διός από τη κόρη του Άτλαντος Ηλέκτρα. Χρωστούσαν το όνομά τους στο φρυγικό βουνό Κάβειρο, όπου αρχικά έμεναν. Κατά τον Μνασέα (=περιηγητής), οι Κάβειροι ήταν τρεις όπως οι Καβειρίδες Νύμφες, οι αδελφές τους, παιδιά του Ηφαίστου και της Καβειρούς, κόρης του Πρωτέως και της Αγχινόης και γεννήθηκαν στη Λήμνο.

    Οι χαρακτήρες και ο αριθμός των Καβείρων, ποίκιλαν κατά τόπους. Η λατρεία τους, μυστηριακής φύσης, ήταν διαδεδομένη κυρίως στα νησιά του Βόρειου Αιγαίου (Λήμνο, Σαμοθράκη, Ίμβρο), στη Βοιωτία αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας (περιοχή των Θηβών), όπου άκμαζαν το Καβείριο ιερό για τις θηλυκές θεότητες και το Ιερό των Καβείρων για τις αρσενικές θεότητες, καθώς επίσης και σε περιοχές της Μ. Ασίας (Μίλητος, Έφεσος). Το Ιερό των Καβείρων ή Καβείριον, βρίσκεται 25 στάδια βόρεια των Θηβαϊκών Μηιστών  Πυλών. Το 1887, η Γερμανική Αρχαιολογική Σχολή βρήκε ερείπια του ιερού, με επιγραφές, αγγεία και αγάλματα.

Στη Μακεδονία και στη Λήμνο λατρευόταν μια τριάδα, στη Θήβα ένα ζεύγος αρσενικών θεών (ο Κάβειρος και ο Παις, τους οποίους ο Απολλώνιος ο Ρόδιος(Αργοναυτικά) αναφέρει ως Δία και Διόνυσο) μαζί με τη Μεγάλη Θεά. Στη Σαμοθράκη τέσσερις : ο Αξίερος, η Αξιόκερσα, ο Αξιόκερσος (η Δήμητρα, η Περσεφόνη, και ο Πλούτωνας- Άδης, αντίστοιχα) και ένας τέταρτος δευτερεύων θεός (ο Καδμίλος ή Κασμίλος), τον οποίο ορισμένοι ταυτίζουν με τον χθόνιο ιθυφαλλικό (=θεό της γονιμότητας) Ερμή .Υπήρχε η πίστη πως οι δύο Κάβειροι σκότωσαν τον τρίτο, τον Καδμίλο και τον ανέστησε ο Ερμής, γι’αυτό τους θεωρούσαν προσωποποίηση της πίστης στην αθανασία της ψυχής. Τα της λατρείας τους δεν έγιναν γνωστά ποτέ. Οι μυούμενοι στη λατρεία των Καβείρων φορούσαν μια ζώνη, που υποτίθεται πως τους προφύλασσε από κάθε κίνδυνο. Τέτοια ζώνη φορούσαν ο Οδυσσέας και ο Αγαμέμνωνας.

Τη Σαμοθράκη επισκέφτηκαν ο  Ορφέας, ο Ηρακλής, οι περισσότεροι Αργοναύτες, ο Φίλιππος Β΄ και η Ολυμπιάδα, ο Περσέας της Μακεδονίας και άλλοι.

ΙΕΡΑ ΚΑΙ ΜΥΗΣΗ

Ο σπουδαιότερος τόπος λατρείας των Καβειρίων μυστηρίων ήταν η Σαμοθράκη. Όμως οι τοπικές επιγραφές δεν τους αναφέρουν ως Κάβειρους, αλλά με τη γενική ονομασία Μεγάλοι Θεοί. Στο νησί αυτό οι Κάβειροι λατρεύονταν από τους προελληνικούς χρόνους, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα των ανασκαφών, η επιβίωση μιας μη ελληνικής λειτουργικής γλώσσας και τελετουργικά έθιμα, όπως η εξομολόγηση των αμαρτιών, που δεν έχουν το ανάλογό τους στην αρχαιοελληνική θρησκεία. Όμως η μεγαλύτερη διάδοση των μυστηρίων της Σαμοθράκης άρχισε από τον 3^ο αι. π.Χ., οπότε η μακεδονική πολιτική τα ευνόησε για να επισκιάσουν τα Ελευσίνια μυστήρια.

Η μύηση εστιάζονταν κυρίως στα περί γενέσεως και λιγότερο στα περί θανάτου, όπως γινόταν στα Ελευσίνια Μυστήρια. Σε κανένα σημείο της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας δεν υπάρχει συσχέτιση των Καβειρίων Μυστηρίων για διδασκαλία περί μετεμψύχωσης και αθανασίας της ψυχής. Ούτε και τα μέχρι τώρα ευρήματα δείχνουν κάτι τέτοιο. Εκείνοι που επρόκειτο να μυηθούν εξομολογούνταν τα αμαρτήματά τους στον ιερέα που ονομάζονταν Κόης ή Καίης. Επίσης υπήρχαν και οι Ανακτοτελεστές που αποφάσιζαν, ποιοι από αυτούς που προσέρχονταν ήταν άξιοι να μυηθούν και η Λουτροφόρος που ήταν η ιέρεια και η υπεύθυνη για τους καθαρμούς των υποψηφίων. Οι μυήσεις γίνονταν σε ορισμένη εποχή του χρόνου και διαρκούσαν εννέα ημέρες.

Ιερά των Καβείρων είχαν δημιουργηθεί στη Σαμοθράκη και στη Θήβα, όπως αναφέραμε προηγουμένως, όπου, εκτός από το ναό, υπήρχε και μικρό θέατρο για τους μυημένους, στην ορχήστρα του οποίου διαδραματίζονταν μυστηριακές τελετές.

ΠΗΓΕΣ:

1. ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ του Γιάννη Λάμψα
2. ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ
3. ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ